Lịch sử Giao Tiến

Xã Giao Tiến hiện nay được thành lập năm 1969 trên cơ sở sáp nhập các xã Giao Tiến (cũ), Giao Hùng và Giao Thắng[3].

Nguyên nơi đây trước kia được gọi là làng Hoành Nha, hình thành từ thế kỷ 15. Theo quyển "Hòe Nhai Lục", một tư liệu địa phương, thì khởi thủy làng Hoành Nha do Nguyễn Khải (còn gọi là cụ biểu Khải), tự là Thịnh Công, người gốc Hòe Nhai (Bắc thành Thăng Long, nay ở Hà Nội vẫn còn một con phố tên Hòe Nhai), chiêu mộ dân tán đương thời xuống vùng biển Sơn Nam Hạ, lập ấp, lấy tên cũ đặt cho ấp mới là ấp Hoè Nhai, huyện Giao Thủy, thuộc phủ Thiên Trường, trấn Sơn Nam vào khoảng niên hiệu Diên Ninh năm thứ III (1456). Sau đó, Hoàng Công, tự Võ Tâm, cũng chiêu dân xuống lập ấp, lập nghiệp nơi đây cùng họ Nguyễn vào khoảng niên hiệu Hồng Đức thứ 23(1492).

Cương vực ban đầu của ấp Hoè Nhai ở tả ngạn sông Nhị Hà (sông Hồng) phía lưu vực của Hà Lạn. Đông Bắc giáp ấp Dương Liễu (Thái Bình) liên hệ gián cách nhau bằng dòng chảy qua cồn bãi biển bằng cầu nhỏ, buộc lại bằng vài ba chiếc lạt. Sau này mang tên cửa Ba Lạt, Bắc và Tây Bắc đối ngạn sông Nhị Hà là ấp Trà Lũ. Đông, Nam còn lại là bãi bùn sình lầy, bờ biển vịnh Bắc Bộ. Ấp Hoè Nhai ở vào khoảng thị trấn Ngô Đồng ngày nay.

Việc hình thành làng ấp diễn ra hàng thế kỉ. Các dòng họ khác tiếp tục xuống gia nhập ấp Hoè Nhai như các họ: Họ Vũ (ba họ) Cao, Hoàng, Phạm thôn thượng, Lê, Mai, Hoàng thôn chính, Phạm thôn trung… đều trải qua nhiều năm nhiều thế hệ khai hoang lấn biển, làm thuỷ lợi ổn định chỗ ở, phát triển sản xuất. Xây dựng mọi mặt thành một xã hội hoàn chỉnh ở ven biển, kiểu một công xã nông thôn ngày trước. Nhưng quá trình xây dựng làng ấp nơi đất mới ở cửa sông dẫn ra biển chưa ổn định bị sụt lở.

Khoảng năm đầu niên hiệu Dương Hoà (1635) lúc đó đã chuyển dần một số công trình cố định vào một bộ phận dân cư lùi xuống phía cửa biển Hà Lạn tiếp tục khai khẩn thêm ruộng đất, xây dựng làng ấp.

Năm Chiêu Thống nguyên niên 1787 vào ngày 15 tháng Tám âm lịch gặp trận bão lũ lớn, ấp Hoè Nhai bị cuốn trôi. Các tộc trưởng trong làng phải chiêu hồi các dân lưu tán và chuyển theo hướng cửa Hà Lạn (khu Cựu Thượng) ngày nay. Như vậy Hoè Nhai từ tả ngạn sông Hồng đã chuyển qua Hữu Ngạn và đổi tên là xã Hoành Nha. Về sau các xã kế cận đều lấy chữ Hoành đặt tên chữ đầu cho xã. Câu Nan Chân (Nam trực) thất cổ, Giao Thủy lục Hoành có từ đó.

Do nhiều năm chiến tranh, loạn lạc, địa bàn dân cư thay đổi nhiều lần. Mãi tới năm Gia Long thứ II (1803) mới xác định điền bạ (khảo điền), kéo dài 12 năm (1816) mới hoàn thành. Cương vực xã Hoành Nha lúc đó cơ bản là địa lý xã Giao Tiến hiện tại.